11 Mart 2013 Pazartesi

Sayıları azalıyor

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün bugün ziyarete başladığı İsveç, dünyadaki silahsızlanma konusunda çok önemli bir kuruluşun da merkezi. Abdullah Gül’ün programında SIPRI’yi, yani Stockholm International Peace Research Institute (Stokholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü) ziyaret var mı, bilemiyorum. Ama gerçekten dünyadaki silahlanma yarışını yakından izleyen bu enstitü, son raporuyla az da olsun bir soluk almamıza neden olacak sonuçlara ulaşmış. Elbette veriler 2011 yılı sonu itibariyle, çünkü askeri harcamaların saptanması ve ülkelerin bütçelerinden ne kadar pay ayırdıklarının belirlenmesi ve reel harcamların ne boyutta harcandığı kolay hesaplanmıyor.
SIPRI’nin 2011 verilerine göre dünyada askeri harcamalarda bir duraklama dönemi başladı. 2011 yılında dünyadaki askeri harcamaların 1738 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. 2010 yılında fiyat değişimleri ve doların düşüşü açısından askeri harcamalar daha yüksek değerde. 2011 yılındaki askeri harcamaların 2010 yılına göre binde 3 artış göstermesine karşın reel fiyatlarda ve değerlendirmelerde bunun bir duraklama dönemi olduğu açıkça görülmekte.
1998 yılından bu yana ABD’deki askeri harcamalarda yüzde 1,2 azalma olmuştur.
Asya ve Okyanusya’da ılımlı bir artış gözlenmiştir. Bu bölgedeki askeri harcamalarda yüzde 2,3 artış olmuştur.
Batı ve Orta Avrupa’da bu artış tasarruf tedbirleri nedeniyle yüzde 1.9 olarak gerçekleşmiştir.
Doğu Avrupa’daki artış ise önemlidir. Bu ülkelerde yüzde 10.2’lik bir artış saptanmıştır.
Önemli bir artış da Ortadoğu ülkelerinde görülmüştür, yüzde 4,6.
Afrika ise tarihinin en büyük artışlarından birini yüzde 8,6’lık artışla gerçekleştirmiştir.
ABD HARCAMALARI AZALIYOR
Askeri harcamalarda istikrar eğilimi uzun zaman ister. Değişiklikler ise bu uzun zaman sürecinde ancak kendini gösterir. Avrupa’da hızla yayılan tasarruf tedbirleri, ABD’nin Irak ve Afganistan’dan çekilmeye başlaması bu eğilimi hızlandıran faktörlerdir, ama bu arada Doğu Avrupa, Ortadoğu ve Afrika hızla askeri harcamalarını artırmaktadır.
Avrupa ve ABD’nin savunma harcamalarındaki tasarrufu, SIPRI’ye göre ancak birkaç yıl sonra kendini gösterecektir. Şimdilik Ortadoğu’daki askeri harcamaların artışı tam olarak kendini göstermiyor. Ama şurası kesin ki, ABD’nin askeri harcamaları 1998 yılından bu yana ilk kez 2011 yılında binde 3’lük bir azalma gösterdi. Bunu olumlu yorumlamak için henüz erken. Doların değer kaybetmesinin de bu oranda payı olduğu ileri sürülüyor. Ayrıca, ABD’nin dev boyutlara ulaşan “dış ticaret açığı”, Cumhuriyetçilerin bu konuda tasarrufa gidilmesi konusunda çalışmalar başlatmasına neden oldu. Bu konudaki ilk çalışmayı da askeri ihalelerle ilgili ikinci planı geciktirerek başlattılar.
Bu nedenle, askeri harcamalardaki gerçek düşüş oranı ancak önümüzdeki yıllarda ortaya çıkabilecek. Uzmanlara göre, ABD’nin Irak ve Afganistan’dan çekilmesi askeri harcamalarda ciddi bir düşüşe neden olacak, ancak bu arada ABD dünyanın herhangi bir yerinde yeni bir “savaş” kapıs açmazsa.
HARCAMALAR SINIRLANIYOR
ABD kongresi, Bütçe Denetimi Yasası’na 2012 yılında askeri harcamaların azaltılması önerisinin eklenmesini istedi. Ayrıca iç borçların da ABD’nin askeri harcamaları etkileyeceğine dikkat çekildi. Bu nedenle de ABD’nin askeri harcamalarının 487 milyar dolar ile sınırlandırılması gerektiği vurgulandı.
Konuya Avrupa açısından bakarsak: Avrupa ülkeleri, 2010 yılından bu yana yürürlüğe koydukları tasarruf tedbirleriyle önce askeri harcamaların kısıtlanması yolunu seçtiler. 2008 yılında askeri harcamaların fazlalığı tüm Avrupa’da finansal ve ekonomik bir kriz yaratmış ve ülkelerin tasarruf tedbirlerine yönelmesine neden olmuştu. Yine de 2010 yılına kadar Avrupa’nın askeri harcamalarında büyük düşüşler yaşanmadı.
TASARRUF SERT OLDU
Batı Avrupa ülkeleri arasında ekonomisi zayıf olan ülkelerde tasarruf tedbirleri, doğal olarak, çok sert oldu. Yunanistan yüzde 26, İspanya yüzde 18, İtalya yüzde 16, Belçika yüzde 12 tasarrufa yöneldi.
Batı Avrupa’nın askeri harcamalardaki üç lideri İngiltere, Fransa ve Almanya diğer ülkelere oranla yüzde beş oranında bir tasarrufu uygun gördüler.
Bu arada belirtmek gerek ki, Ermenistan ile aralarındaki geçimsizlik nedeniyle dünyada 2011 verilerine göre en büyük askeri harcama Azerbeycan tarafından gerçekleştirilmiş: Artış yüzde 89! Onu, yüzde 82 oranında artışla Endonezya izliyor (2002’den 2011’e kadar olan sürede).
Rusya’nın 2009 yılında yaşadığı durgunluğa rağmen, 2011 yılı itibariyle üç yıllık dönemde yaptığı askeri harcama yüzde 16 artmış durumda. Uzun vadede Rusya’nın 23 trilyon ruble (749 milyar dolar) techizat ve hizmet alımı ile AR-GE çalışmalarına pay ayırması bekleniyor.
Asya’ya baktığımızda askeri harcamaların artmaya devam ettiği görülüyor. 2010 yılında azalır gibi görünen askeri harcamalar 2000 ila 2009 yılları arasında ortalama yüzde 6,3 artış göstermiş durumda.
ÇİN’İNKİ ARTTI
Çin Halk Cumhuriyeti’nin askeri harcamaları ise 2011 sonu itibariyle yüzde 6,7 artmış durumda. Ancak tüm Asya ve Okyanus devletlerine bakıldığında 2011 sonu itibariyle binde 4’lük bir azalma söz konusu. Buna karşılık, Tayvan askeri harcamalarında çok mütevazı artışlar yaptı. 
Latin Amerika’ya gelince, 2010 yılında Latin Amerika ülkelerindeki askeri harcamalar yüzde 5,1’lik bir artış göstermiş. Ancak önümüzdeki yıllarda bu harcamaların yüzde 3,3’e düşmesi bekleniyor. Brezilya, askeri harcamalarda bütçe kısıntısına (maaşlar hariç) yüzde 25 ile başlıyor. Amaç, enflasyonu azaltmak. Meksika’da ise askeri harcamalar 2011 yılı itibariyle yüzde 52 artarak, genel bütçedeki payı yüzde 5,7’ye yükseliyor. Meksika’da bu artışın nedeni olarak uyuşturucuyla mücadele gösteriliyor.
Veri eksikliği nedeniyle Orta Doğu için 2011 rakamlarını vermek biraz güç. Ancak Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yemen için reel bir takım rakamlar vermek mümkün, ama diğer ülkelerin askeri harcamalarını saptamak şimdilik imkansız. En büyük artışın yüzde 55 ile Irak’ta olduğu saptaması yapıldı, ancak bu rakamın 2011 sonu itibariyle daha düşük olması bekleniyor.
İSRAİL VE SURİYE’DE DE ARTTI
Bölgenin önemli ülkelerinden İsrail’de artış yüzde 6,8, Suriye’de ise 6,1.
Afrika’da başı çeken ülke Cezayir. Askeri harcamaları sürekli artan bir ülke olarak kayıtlara geçiyor. Onu Libya izliyor. Nijerya da askeri harcamalarını artıran ülkeler arasında. Ancak bu artışların temel nedeni ülkedeki iç savaş veya gerilla örgütlerine karşı savaş. Örneğin Nijer Deltası’ndaki terör hareketlerine ve terör örgütü Boko Haram’a karşı askeri harcamalar artırıldı.
Kaynak: SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute)

Mümtaz İdil
Odatv.com

11.03.2013 13:43

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.